პირადი სამსჯავრო
სიკვდილი ყველა ადამიანის ხვედრია. მაგრამ მათთვის ეს განადგურებას არ ნიშნავს. მხოლოდ სული განეშორება სხეულს. ადამიანის სულის უკვდავების ჭეშმარიტება ქრისტიანობის ერთ-ერთი ძირითადი ჭეშმარიტებაა. „არა არს ღმერთი მკუდართაჲ, არამედ ცხოველოაჲ, რამეთუ ყოველნი ცხოველ არიან მის წინაშე“ (ლკ. 20,38). ახალი აღთქმის წმიდა წერილში სიკვდილს ეწოდება „განსლვა“: „ვისწრაფო, რაჲთა კაცად-კაცადსა თქუენსა აქუნდეს შემდგომად განსლვისა ჩემისა ამათი მოჴსენებისა ყოფაჲ“ (2 პეტ. 1,15); ჩვენი ამქვეყნიური სახლის დანგრევა (2 კორ. 5,1); სხეულის დატოვება: „ადრე ყოფად არს დატევებაჲ საყოფლისა ამის ჩემისაჲ“ (2 პეტ. 1,14); განსლვა: „გული მეტყვის განსლვად და ქრისტეს თანა ყოფად უფროჲს და უმჯობეს ფრიად“ (ფლპ. 1,23); მიქცევა: „ჟამი იგი მიქცევისა ჩემისაჲ მოიწია“ (2 ტიმ. 4,6); შესვენება: „დავით... შეისუენა“ (საქმ. 13,36). საღვთო წერილის აშკარა მოწმობით სულს სიკვდილის შემდგომ თავისი მდგომარეობა გაცნობიერებული აქვს (მაგ., იგავი მდიდარსა და ლაზარეზე). ადამიანი სიკვდილის შემდგომ გადის სამსჯავროს, რომელსაც უკანასკნელი და საყოველთაო სამსჯავროსაგან განსხვავებით, პირადი ეწოდება. „ადვილ არს წინაშე თუალთა უფლისაჲთა დღესა მას აღსასრულისასა მიგებად კაცთა, ვითარცა იყუნეს საქმენი მათნი“ (ზირ. 11,26) - ამბობს ბრძენი ზირაქის ძე. იმავე აზრს გამოხატავს პავლე მოციქულიც: „ვითარცა-იგი წინა-უც კაცთა ერთგზის სიკუდილი და მისა შემდგომად სასჯელი“ (ებრ. 9,27). მოციქულის თანახმად, ადამიანის გარდაცვალებას მაშინვე მოსდევს სამსჯავრო. ცხადია, ეკლესიის წმიდა მამების განმარტებით, მას მხედველობაში ჰქონდა არა საყოველთაო, არამედ პირადი სამსჯავრო: „დღეს ჩემ თანა იყო სამოთხესა“ (ლკ. 22,43) - უთხრა უფალმა მონანულ ავაზაკს.
წმიდა წერილიდან ვერ ვიგებთ, თუ როგორ მიმდინარეობს პირადი სამსჯავრო. ამის შესახებ ჩვენ მხოლოდ ნაწილობრივ შეგვიძლია ვიმსჯელოთ იმ ცალკეულ გამონათქვამებზე დაყრდნობით, რომლებიც საღვთო წერილში გვხვდება. ბუნებრივია ვიფიქროთ, რომ პირად სამსჯავროზე ადამიანის სიკვდილის შემდგომი ბედის განსაზღვრაში დიდ მონაწილეობას იღებენ როგორც კეთილი, ისე ბოროტი ანგელოზები. იგავში მდიდარსა და ლაზარეზე ნათქვამია,რომ ლაზარე „მიიყვანა ... ანგელოზთაგან წიაღთა აბრაჰამისათა (ლკ. 16,22); სხვა იგავში მდიდარს ეუბნებიან: „უგუნურო, ამას ღამესა მიგიღონ სული შენი შენგან“ (ლკ. 12,20) - აშკარაა, რომ ბოროტი სულები მიიღებენ მას (წმ. იოანე ოქროპირი). რადგან, ერთი მხრივ, უფლის სიტყვების თანახმად: „ანგელოზნი..... მცირეთა ამათგანი..... ცათა შინა მარადის ხედვენ პირსა მამისა ჩემისასა“ (მთ. 18,10); აგრეთვე ქვეყნის აღსასრულის ჟამს უფალი გამოგზავნის ანგელოზებს და მათ „განაშორნენ უკეთურნი იგი შორის მართალთა“ (მთ.. 13,49); ხოლო, მეორე მხრივ, „წინა-მოსაჯული თქუენი ეშმაკი, ვითარცა ლომი, მყვირალი მიმოვალს და ეძიებს, ვინმცა შთანთქა“ (I პეტ. 5,8) - და თითქოს ჰაერიც გაჯერებულია უკეთური სულებით, „რომელნი არიან ცათა ქუეშე“ (ეფ. 6,12) და მთავარი მათი იწოდება ხელმწიფედ ჰაერისა (ეფ. 2,2).
წმიდა წერილის ამ მინიშნებათა საფუძველზე და ძველთაგანვე წმიდა მამების აღწერით სხეულთან განშორებული სული ისეთ სულიერ სივრცეებში იწყებს სლვას, სადაც ბნელი სულიერად სუსტების შთანთქმას ცდილობენ და სადაც განსაკუთრებით ამიტომ არის საჭიტო ზეციურ ანგელოზთა მფარველობა და ეკლესიის ცოცხალ წევრთა მხრიდან ლოცვითი თანადგომა. ამის შესახებ საუბრობდნენ ძველი დროის ისეთი წმიდა მამები, როგორებიც არიან: ეფრემ ასური, ათანასე დიდი, მაკარი დიდი, ბასილი დიდი, იოანე ოქროპირი და სხვანი. ყველაზე ზედმიწევნით ამ თემაზე მსჯელობს წმ. კირილე ალექსანდრიელი ნარომში „სიტყვა სულის განსლვაზე“ (იგი ჩვეულებრივ გამოკრებილ ფსალმუნებთან ერთად იბეჭდება ხოლმე); ამ გზის ხატოვანი აღწერა მოცემულია ღირსი ვასილი ახლის ცხოვრებაში, რომლის მიხედვით მიცვალებული ნეტარი თეოდორა ძილში გამოეცხადა ვასილის მოწაფეს და აუწყა ის, რაც იხილა და განიცადა სულის სხეულთან გაყრის შემდგომ, ზეციური სავანეებისაკენ სულის ზეაღსვლის გზაზე. ამ გზას, მიღებულია, ეწოდოს „საზვერეები“. საზვერეებზე ხატოვანი ნაამბობის შესახებ მიტრ. მაკარი ნაშრომში „მართლმადიდებლური დოგმატური ღვთისმეტყველება“ შენიშნავს: „მტკიცედ უნდა გვახსოვდეს დარიგება, რაც უთხრა ანგელოზმა ღირს მაკარი ალექსანდრიელს, როცა მან საზვერეებზე დაიწყო საუბარი: „აქ მიწიერი სახეები ზეციურის ყველაზე მკრთალ ასახვად ჩათვალე“. გვმართებს საზვერეების გავლას შეძლებისდაგვარად მივანიჭოთ ის სულიერი დატვირთვა, რაც მეტ-ნაკლებად გრძნობადი, ანთროპომორფული მახასიათებლებით არის დაფარული“1.
სულის პირადი სამსჯავროს შემდგომი მდგომარეობის შესახებ მართლმადიდებელი ეკლესია ასე გვასწავლის: „გვწამს, რომ მიცვალებულთა სულები ან ნეტარებენ, ან იტანჯებიან თვისთა საქმეთა მიხედვით. ისინი სხეულთან განშორებისთანავე იწყებენ სიხარულის, დარდისა თუ მწუხარების განცდას. მაგრამ არც სრულ ნეტარებასა და არც სრულ ტანჯვას არ განიცდიან, რამეთუ მათ საყოველთაო აღდგომის დროს მიიღებს თითოეული, როცა სული შეუერთდება იმ სხეულს, რომელშიც იგი სათნოდ თუ მანკიერად ცხოვრობდა“2. მაშასადამე, მართლმადიდებელი ეკლესია განასხვავებს პირადი სამსჯავროს შემდგომ ორ მდგომარეობას: ერთს - მართალთათვის და მეორეს - ცოდვილთათვის: ანუ სამოთხესა და ჯოჯოხეთს. ეკლესია არ ცნობს რომაული კათოლიციზმის მის სწავლებას სამ მდგომარეობაზე. ესენია: 1. ნეტარება; 2. განსაწმენდელი (პურგატორიუმი) და 3. გეენაში ყოფნა.
ეკლესიის მამები თვითონ სახელდებას - „გეენა ჩვეულებრივ აკუთვნებენ საშინელი სამსჯავროს შემდგომ მდგომარეობას, როდესაც სიკვდილიცა და ჯოჯოხეთიც დაინთქმება „ტბასა მას ცეცხლისასა“ (გამოცხ. 20,15). ეკლესიის მამები საღვთო წერილზე დაყრდნობით თვლიან, რომ საშინელ სამსჯავრომდე ცოდვილთა ტანჯვას დაწყებითი ხასიათი აქვს: იგი შეიძლება შემსუბუქდეს ან მოიხსნას ეკლესიის ლოცვით3. ასევე ჯოჯოხეთის წყვდიადით შეკრული დაცემული სულებიც დაიმარხებიან „სასჯელად დიდისა მის დღისა“ (იუდ. 6; შდრ. 2 პეტ. 3,4).
უფლის მეორედ მოსვლისა და საშინელი სამსჯავროს დღის მოახლოების ნიშნები (მთ. 24)
უფალმა ისევ ჩვენივე ზნეობრივი სიკეთისათვის არ ინება, გაემხილა ამჟამინდელი ცისა და ქვეყნის „ბოლო ჟამის“ თარიღი, დღე ძე კაცისას მოსვლისა, „დღე უფლისა“. „დღისა მისთვის და ჟამისა არავინ იცის, არცა ანგელოზთა ცისათა, გარნა მამამან მხოლომან“ (მთ. 24,36). „არა თქუენი არს ცნობაჲ ჟამთა და წელთაჲ, რომელნი იგი მამამან დასხნა თჳსითა ხელმწიფებითა“ (საქმ. 1,7). ამ გაურკვევლობამ უნდა აიძულოს ქრისტიანები, მუდმივად ფხიზლობდნენ სულიერად: „მღვძარე იყვენით და ილოცევდით, რამეთუ არა იცით, ოდეს იყოს ჟამი იგი... რომელსა ესე გეტყჳთ თქუენ, ყოველთა გეტყჳ მღვიძარე იყვენით“ (მრკ. 13,33,37).
მაგრამ უფლისაგან დაწესებული ვადების არცოდნამ ხელი არ უნდა შეუშალოს ქრისტიანს, ფიქრებით ჩაუღრმავდეს ისტორიულ მოვლენათა მსვლელობას და მათში „ბოლო ჟამის“ მოახლოების ნიშნები ამოიცნოს. უფალი გვარიგებდა: „ხოლო ლეღვისაგან ისწავეთ იგავი: ვითარცა-იგი რაჟამს რტონი მისნი დარჩჩჳან, და ფურცელნი გამოვალნ, უწყოდით, რამეთუ ახლო არს ზაფხული“ (მთ. 24,32).
აი, საღვთო წერილში მითითებული ზოგიერთი ნიშანი:
ა. სახარების გავრცელება მთელს მსოფლიოში: „და იქადაგოს სახარებაჲ ესე სასუფევლისაჲ ყოველსა სოფელსა საწამებელად ყოველთა წარმართთა და მაშინ მოიწიოს აღსასრული“ (მთ. 24,14);
ბ. ბოროტი ძალების უჩვეულო გამოვლინება. „განმრავლებითა უსჯულოებისაჲთა განხმეს სიყვარული მრავალთაჲ“ (მთ. 24,12). პავლე მოციქღლთ ამბობს: „უკანაჲსკნელთა დღეთა მოიწინენ ჟამნი ბოროტნი: და იყუნენ კაცნი თავის მოყუარე, ვერცხლის მოყუარე, ლაღ, თავმოთნე ამპარტავან, მგმობარ, მამა-დედისა ურჩ, უმადლო, უღირს, უყუარულ... გულისთქუმის მოყუარე უფროჲს, ვიდრე ღმრთის მოყუარე. აქუნდეს ხატი ღმრთის მსახურებისაჲ ღა ძალსა მისსა უარყოფდნენ“ (2 ტიმ. 3,1-5). რწმენიწ დასუსტება: „ხოლო მო-რაჲ-ვიდეს ძე კაცისაჲ, პოვოს-მეა სარწმუნოებაჲ ქუეყანასა ზედა?“ (ლკ. 18,8);
გ. ეშმაკი წამოიწყებს ბრძოლას ქრისტეს სამეფოს წინააღმდეგ თავისი იარაღის - ანტიქრისტეს მიერ. სახელდება „ანტიქრისტე“ წმიდა წერილში ორგვარი მნიშვნელობით გამოიყენება: ზოგადი, რომელი გულისხმობს ქრისტეს ყველა მოწინააღმდეგეს (ამ გაგებით იხსენიება ანტიქრისტე წმ. იოანე ღვთისმეტყველის 1 და მე-2 ეპისტოლეებში) და განსაკუთრებული მნიშვნელობით, გარკვეული პირის - ქრისტეს მოწინააღმდეგის აღსანიშნავად, რომელიც სამყაროს აღსასრულის წინ გამოჩნდება. ანტიქრისტეს თვისებებსა და საქმეებზე ვკითხულობთ პავლე მოციქულთან: „ნუმცა ვინ გაცთუნებს თქუენ ნუ რომლითა სახითა, რამეთუ, უკუეთუ არა მოვიდეს განდგომილებაჲ იგი პირველად, და გამოჩნდეს კაცი იგი უშჯულოებისაჲ, შვილი იგი წარსაწყმედელისაჲ, მჴდომი იგი და განლაღებული ყოველთა ზედა, რომელნი სახელდებულ არიან ღმრთად გინა სამსახურებელად, ვითარმედ და-ცა-ჯდეს იგი ტაძარსა მას ღმრთისასა და გამოაჩინებდეს თავსა თჳსსა, ვითარცა ღმერთი. არა გაჴსოვსა, რამეთუ, ვიდრე-იგიღა ვიყავ თქუენ თანა, ამასვე გეტოდე თქუენ?... რამეთუ საიდუმლოჲ იგი აწვე იქმნების უსჯულოებისაჲ, გარნა ხოლო, რომელსა-ესე უპყრიეს აწ, ვიდრემდე შორს განვიდეს, და მაშინ გამოჩნდეს უშჯულოჲ იგი, რომელი-იგი უფალმან აღჴოცოს სულითა პირისა მისისაჲთა და განაქარვოს იგი გამოჩინებითა მით მოსლვისა მისისაჲთა, რომლისა-იგი მოსლვაჲ არს შეწევნითა ეშმაკისაჲთა, ყოვლითავე ძალითა და ნიშებითა სასწაულებითა ტყუილისაჲთა და ყოვლითავე საცთურითა სიცრუისაჲთა წარწყმედულთა მათ შორის, რამეთუ ვინაითგან სიყუარული იგი ჭეშმარიტებისაჲ არა შეიწყნარეს, რაითამცა ცხონდნეს იგინი, ამისთჳს მოუვლინოს მათ ღმერთმან შემწე საცთურებისაჲ, რაჲთა რწმენეს მათ ტყუვილისაი“ (2 თეს. 2,3-11). ღვთის ამ მოწინააღმდეგის სახეს აგრეთვე აღწერს დანიელ წინასწარმეტყველი თავის გამოცხადებაში (თავ. 11-13). ანტიქრისტე იმოქმედებს სამსჯავროს დღემდე (2 თეს. 2,8). ანტიქრისტეს პიროვნების თვისებებსა და მოქმედების სავარაუდო ფორმებს ზედმიწევნით აღწერენ წმ. კირილე იერუსალიმელი თავის „განსასწავლ დარიგებებში“ (მე-5 და მე-15) და ღირსი ეფრემ ასური ნაშრომში „სიტყვა უფლისა და ანტიქრისტეს მოსვლის შესახებ“;
დ. იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებაში მითითებულია ანტიქრისტეს მოღვაწეობის ეპოქაში „ორი მოწმის“ გამოჩენა, რომლებიც იწინასწარმყტყველებენ ჭეშმარიტებას, მოახდენენ სასწაულებს და „რაჟამს აღასრულონ წამებაჲ მათი ... მოკლნეს იგინი ... შემდგომად სამისა მის და ნახევარისა დღისა... აღდგეს ფერჴთა ზედა მათთა... და აღვიდეს ზეცად“ (გამოცხ. 11, 3-12).
ძე კაცისას მეორედ მოსვლა (მთ. 25)
ძე ღვთისას ამქვეყნიდან ზეცად ამაღლების დროიდან მორწმუნე ქრისტიანთა სულიერი ხედვა მიმართულია მსოფლიოს ისტორიის უდიდესი სამომავლო მოვლენის - უფლის ამქვეყნად მეორედ მოსვლისაკენ.
ამ მოსალოდნელი მოსვლის სინამდვილე სრულიად გარკვევით დაამოწმა თავად უფალმა იესო ქრისტემ და თან დაწვრილებით დაახასიათა ეს მოვლენა (მთ. 16,27; მთ. 24; მრკ. 8,38; ლკ. 12,40; ლკ. 17,24; ინ. 14,3). მის შესახებ იუწყებოდნენ ანგელოზები უფლის ამაღლების დროს (საქმ. 1,11); მასვე ხშირად შეგვახსენებენ მოციქულები: იუდა (იუდ. 14-15), იოანე (I ინ. 2,28) და პეტრე (I პეტ. 4,13) და მრავალჯერ პავლე მოციქული (I კორ. 4,5; I თეს. 5,2-6 და სხვა).
თვითონ უფალმა მოწაფეებს თავისი მოსვლა, როგორც მოვლენა, ასე დაუხასიათა: იგი უეცრად და ყველასთვის ცხადად მოხდება: „ვითარცა ელვაჲ რაჲ გამობრწყინდის მზისა-აღმოსავალით და ჩანნ ვიდრე დასავალადმდე, ეგრეთ იყოს მოსლვაჲ ძისა კაცისაჲ“ (მთ. 24,27).
თავდაპირველად გამოჩნდება „სასწაული ძისა კაცისაჲ ცათა შინა, და მაშინ იტყებდნენ ყოველნი ტომნი ქუეყანისანი“ (მთ. 24,30). ეს „სასწაული“ (ნიშანი) ეკლესიის წმიდა მამათა ერთსულოვანი განმარტებით, უფლის ცხოველმყოფელი ჯვარია. უფალი მთელი თავისი დიდებით და ანგელოზთა ურიცხვი დასით გარშემორტყმული მოვა: „და იხილონ ძე კაცისაჲ მომავალი ღრუბელთა ზედა ცისათა ძალითა და დიდებითა მრავლითა“ (მთ. 24,30), „ანგელოზთა თანა წმიდათა“ (მრკ. 8,38). მაშინ უფალი დაჯდება „საყდართა დიდებისა თჳსისათა“ (მთ. 25,31). მაშასადამე, მეორედ მოსვლა განსხვავებული იქნება პირველთან შედარებით: უფალმა მაშინ „დაიმდაბლა თავი თჳსი და იქმნა იგი მორჩილ ვიდრე სიკუდილადმდე და სიკუდილითა მით ჯუარისაჲთა“ (ფლპ. 2,8).
იგი მოვა, რათა მოხდეს „განკითხვა სოფლისა სიმართლით“ (საქმ. 17,31) და მიგებად „კაცად-კაცადსა საქმეთა მათთაებრ“ (მთ. 16,27). არსებითად ამით განსხვავდება მისი ამქვეყნად მეორედ მოსვლის მიზანი პირველისაგან, როდესაც მოვიდა, „რაჲთა აცხოვნოს სოფელი მის მიერ“ (ინ. 3,17) და „მიცემად სული თჳსი საჴსრად მრავალთათჳს“ (მთ. 20,28).
მიცვალებულთა აღდგომა (I კორ. 15)
ძე კაცისას მოსვლის დიად დღეს მოხდება მიცვალებულების საყოველთაო აღდგომა. ამის შესახებ საუბრობს უფალი: „მოვალს ჟამი, რომელსა ყოველნი რომელნი ისხნენ საფლავებსა, ისმინონ ხმისა მისისაჲ. და გამოვიდოდიან კეთილის-მოქმედნი აღდგომასა ცხორებისა ხოლო ბოროტის-მოქმედნი აღდგომასა სასჯელისასა“ (ინ. 5,28-29). როდესაც სადუკეველნი უნდობლობით მოეკიდნენ აღდგომის შესაძლებლობას, უფალმა შერისხა ისინი: „სცთებით, რამეთუ არა იცნით წიგნნი, არცა ძალი (ანუ ყოვლისშემძლეობა) ღმრთისაჲ“ (მთ. 22,29).
აღდგომის ჭეშმარიტების უეჭველობა და მისდამი რწმენის მნიშვნელობა პავლე მოციქულმა ასე გამოხატა: „უკუეთუ აღდგომაა მკუდართაჲ არა არს, არცა ქრისტე აღდგომილ არს. უკუეთუ ქრისტე არა აღდგომილ არს, ცუდად სამე არს ქადაგებაჲ ესე ჩუენი და ცუდად არს სარწმუნოებაჲ ეგე თქუენი. ვიპოვენით უკუე ცრუ-მოწამეცა ღმრთისა, რამეთუ ვწამებთ ღმრთისათჳს, ვითარმედ აღადგინა ქრისტე, რომელი არა აღადგინა, უკუეთუ ნანდვილვე მკუდარნი არა აღდგებიან... ხოლო აწ ქრისტე აღდგა მკუდრეთით და იქმნა იგი დასაბამ შესუენებულთა... და ვითარცა ადამის გამო ყოველნი მოსწყდებიან, ეგრეთცა ქრისტეს მიერ ყოველნი ცხოველ იქმნენ“ (I კორ. 15,13-15,20,22).
მიცვალებულთა აღდგინება, როგორც მართალთა ისე ცოდვილთა, იქნება საყოველთაო და ერთდროული. „და გამოვიდოდიან კეთილის-მოქმედნი აღდგომასა ცხორებისასა, ხოლო ბოროტის-მოქმედნი აღდგომასა სასჯელისასა“ (ინ. 5,29). „აღდგომაჲ ყოფად არს მკუდართაჲ, მართალთაჲცა და ცოდვილთაჲცა“ (პავლე მოციქულის სიტყვები მთავარ ფელიქსის წინაშე - საქმ. 24,15). და თუკი იგივე მოციქული სხვაგან (I კორ. 15 და I თეს. 4) ლაპარაკობს ქრისტეში აღსრულებულთა აღდგომაზე და არ ახსენებს ცოდვილთა აღდგომას, ცხადია, იმიტომ, რომ მისი პირდაპირი მიზანია, ქრისტიანებში განამტკიცოს მათი ქრისტეში სამომავლო აღდგომის რწმენა. მაგრამ ამასთან უეჭველია ისიც, რომ მართალთა და ცოდვილთა აღდგომის ფორმა და სახე განსხვავებული იქნება. „მაშინ მართალნი გამობრწყინდენ, ვითარცა მზე, სასუფეველსა მამისა მათისა“ - ბრძანა უფალმა მხოლოდ მართალთა შესახებ (მთ. 13,43). „ერთნი მიემსგავსებიან ნათელს, მეორენი - წყვდიადს“ - მსჯელობს ამის თაობაზე ღირსი ეფრემ ასური4.
საღვთო წერილიდან უნდა დავასკვნათ, რომ აღმდგარი სხეულები არსობრივად ისეთივენი იქნებიან, როგორიც ეკუთვნოდა სულებს ამქყვეყნად ცხოვრების დროს: „რამეთუ ჯერ-არს ხრწნილისა ამის შემოსად უხრწნელებაჲ, და მოკუდავისა ამის შემოსად უკუდავვბაჲ“ (I კორ. 15,53), მაგრამ როგორც მოციქულის ამ სიტყვებიდან ჩანს, მოხდება მათი გარდაქმნა. ყველაზე უწინ მართალთა სხეულები შეიქნებიან ურხრწნელნი და უკვდავნი. მათ საერთოდ ვერ მიეკარება ამჟამინდელი ცხოვრებისათვის დამახასიათებელი უძლურებანი და სისუსტენი და იქნებიან სულიერნი, ზეციურნი და მიწიერი სხეულის მოთხოვნილებებს მოკლებულნი. უფლის სიტყვებისამებრ (ლკ. 20,3), აღდგომის შემდგომი ცხოვრება მიემსგავსება უსხეულო სულთა - ანგელოზთა ცხოვრებას. რაც შეეხებათ ცოდვილებს, მათი სხეულებიც უეჭველად აღდგებიან ახალი სახით და მიიღებენ უხრწნელებასა და სულიერებას, მაგრამ ამასთანავე მათზე აისახება ცოდვილის მშვინვიერი მდგომარეობა.
სხეულთა სამომავლო აღდგომის რწმენის განსამტკიცებლად მოციქული მას ადარებს ნათესს, როგორც აღდგომის სიმბოლოს ბუნებაში: „არამედ თქუას ვინმე, ვითარმედ: ვითარ-მე აღდგენ მკუდარნი? ანუ რომლითა-მე ჴორცითა მოვიდენ? უგუნურო, შენ რომელ დასთესი, არა ცხოვნდის, ვიდრემდე არა მოკუდის. და რომელი-იგი დასთესი, არა თუ იგი გუამი, რომელ ყოფად არნ დასთესი, არამედ შიშუელი მარცუალი, გინა თუ იფქლისაი ანუ თუ სხუაჲ რომელიმე თესლი. ხოლო ღმერთმან მოსცის მას გუამი, ვითარცა უნებნ, და თჳთოეულსა თესლსა თჳსი გუამი“ (I კორ. 15,35-38). იმავე მიზნით ეკლესიის მამები მიუთითებდნენ, რომ სამყაროში საერთოდ არაფერი ქრება და ნადგურდება: ღმერთს ხელეწიფება, აღადგინოს ის, რასაც თვითონვე ქმნის. ისინი ბუნებას მიმართავდნენ აღდგომის მსგავსი მოვლენების მოსაძიებლად. ასეთებად მიაჩნდათ: მიწაში ჩაყრილი და გაღვივებული თესლიდან მცენარის აღმოცენება, ბუნების ყოველწლიურად განახლება გაზაფხულზე, დღის თავიდან დაწყება, გამოღვიძება, მიწის მტვერიდან ადამიანის შექმნა და სხვა.
საყოველთაო აღდგომა და „ცხორება მერმისა მის საუკუნისა“ განეკუთვნება მოვლენებს, რომელთა სრულად წარმოდგენა ჩვენს წარმოსახვას არ ძალუძს, რადგან ისინი ნამდვილი სახით არასოდეს განგვიცდია და არც ჩვენს გონებას შეუძლია მათი დატევნა. შეუძლებელია ცნობისმოყვარე გონებაში წარმოჩენილი მრავალრიცხოვანი საკითხების გადაჭრა. ისინი და ეკლესიის წმიდა მამათა და მასწავლებელთა ნაწერებში მათ საპასუხოდ გამოთქმული პირადი შეხედულებები არ შეადგენს უშუალოდ დოგმატური ღვთისმეტყკელების საგანს, რომლის ამოცანაა წმიდა წერილზე დაფუძნებული სარწმუნოების ჭეშმარიტებათა დამტკიცება.
ქილიაზმის შეუმდგარობა
დღევანდელ დღეს ფართოდ ვრცელდება ქილიაზმის სახელით ცნობილი სწავლება (ბერძნ. χιλιασμος - ათასწლეული), რომლის მიხედვით საყოველთაო, საშინელ სამსჯავრომდე დედამიწაზე დამყარდება ქრისტეს ათასწლიანი სუფევა. მისი არსი შემდეგში მდგომარეობს: სამყაროს აღსასრულამდე დიდი ხნით ადრე ქრისტე ისევ მოვა ამქვეყნად, დაამარცხებს ანტიქრისტეს, აღადგენს მხოლოდ მართლებს, მოაწყობს დედამიწაზე ახალ სამეფოს, სადაც მასთან ერთად, თავიანთი ღვაწლისა და ტანჯვის ჯილდოდ ათას წელს იმეფებენ მართალნი და დროებითი ცხოვრების ყველა სიკეთით დატკბებიან. უკვე შემდგომ, მას მოჰყვება მიცვალებულთა მეორე, საყოველთაო აღდგომა, სამსჯავრო და სამარადისო საზღაურის მიგება. ასე ფიქრობენ ქილიასტები და ამ სწავლების დამცველნი ეყრდნობიან დაფარულთმჭვრეტელის ხილვას, რომელიც აპოკალიპსისის (ბერძნ. αποκαλνφις - გამოცხადება, აღმოჩენა, გახსნა) მე-20 თავშია მოყვანილი და რომლის თანახმად, ზეციდან გარდამოსულმა ანგელოზმა „შეიპყრა ეშმაკი იგი - გუელი დასაბამისაჲ, რომელ არს ეშმაკი და სატანა... და შეკრა იგი ათას წელ... და სულნი იგი მოკლულთანი წამებისათჳს იესუჲსა და სიტყვისათჳს ღმრთისა... ცხონდეს და სუფევდეს ქრისტეს თანა ათასსა მას წელსა... ესე არს აღდგომაჲ პირველი... და შემდგომად ათასისა მის წლისა განიხსნას ეშმაკი საპყრობილისაგან თჳსისა და გამოვიდეს ცთუნებად წარმართთა...“ (გამოცხ. 20,1-2,4,5,7). ამას მალევე მოჰყვება ეშმაკისა და მის მიერ ცდუნებულთა სამსჯავრო. მიცვალებულები აღდგებიან, უფრო ზუსტად წარდგებიან და განისჯებიან „საქმეთაებრ მათთა“ (გამოცხ. 20,9-14). „და რომელიცა არა იპოვა წიგნსა მას ცხორებისასა დაწერილ, შთავარდა ტბასა მას ცეცხლისასა... ესე სიკუდილი არს მეორე...“ (გამოცხ. 20,14-15). პირველი აღდგომით აღდგომილებზე მეორე სიკვდილი უძლურია.
ქილიასტური შეხედულებები ძველად ძირითადად ერეტიკოსთა შორის ვრცელდებოდა, თუმცა ისინი ძველი დროის მსოფლიო ეკლესიის ზოგ ქრისტიან მწერალთანაც გვხვდება (მაგ. პაპიუს იეროპოლელი, იუსტინე მოწამე, ირინეოს ლიონელი). ახალ დროში ეს შეხედულებანი პროტესტანტულ სექტებში აღორძინდა. დაბოლოს, ჩვენი დროის სასულიერო ლიტერატურაშიც ვხედავთ მართლმადიდებლურ საღვთისმეტყველო აზროვნებაში ქილიასტური იდეების შეტანის მცდელობებს.
როგორც ვაჩვენეთ, ამ სწავლებაში იგულისხმება ორი სამომავლო სამსჯავრო (ერთი აღმდგარ მართალთა და შემდგომ მეორე - საყოველთაო), შესაბამისად ორი სამომავლო აღდგომა (ჯერ მართალთადა მერე ცოდვილთა), და მაცხოვრის დიდებით ორჯერ მოსვლა. ქრისტეს მარტოოდენ ამქვეყნიური, თუმცაღა ნეტარი სამომავლო მეფობა მართლებთან ერთად გარკვეულ ისტორიულ ეპოქად არის მიჩნეული. ფორმალურად ეს სწავლება ეფუძნება დაფარულთმჭვრეტელის გამოთქმის - „პირველი აღდგომის“ მცდარად გაგებას. ნამდვილი მიზეზი კი ის არის, რომ თანამედროვე სექტანტთა ძირითად მასას არ სჯერა საიქიო ცხოვრებისა და მართალთა ზეციური ნეტარებისა, რომლებთანაც მათ ლოცვითი ერთობა არ გააჩნიათ.
ზოგ სექტას სხვა მიზეზი აქვს - ეს არის რელიგიური იდეების უკან მდგარი და თითქოსდა აპოკალიპსისის საიდუმლო მინიშნებებში ჩადებული სოციალურ-უტოპისტური ოცნებები. ქილიასტების მიერ აპოკალიპსისის მე-20 თავის განმარტების მცდარობის დანახვა ძნელი არ არის. სიტყვების - „პირველი აღდგომა“ პარალელური ადგილები ცხადყოფენ, რომ მასში იგულისხმება ნათლობის საშუალებით სულიერი აღორძინება ქრისტეში მარადიული ცხოვრებისათვის. ეს ფრაზა ქრისტესადმი რწმენის საშუალებით აღდგომას ნიშნავს, თანახმად სიტყვებისა: „განიღვიძე, რომელსა ესე გძინავს, და აღდეგ მკუდრეთით, და განგანათლოს შენ ქრისტემან“ (ეფ. 5,14) - თქვენ ქრისტეს თანა-აღსდეგით - ხშირად ვკითხულობთ მოციქულებთან (კოლ. 3,1; 2,12; ეფ. 2,5-6). ამიტომ ათასწლოვან მეფობაში გვმართებს ვიგულისხმოთ პერიოდი, რომელიც დაიწყო ქრისტეს მადლმოსილი ეკლესიის სუფევის დადგომით. ეს განსაკუთრებით ეხება ზეციურ, მოზეიმე ეკლესიას. არსებითად მაცხოვრის მიერ აღსრულებულ გამარჯვებას მებრძოლი ეკლესიაც ზეიმობს, მაგრამ იგი ჯერ კიდევ ებრძვის „ამა სოფლის თავადს“, რაც სატანის დამარცხებითა და ცეცხლოვან ტბაში მისი საბოლოო შთავარდნით დასრულდება. ეს აზრი, რომ „მეორე სიკვდილი“ არის ცოდვილთა განაჩენი საყოველთაო სამსჯავროზე და იგი არ შეეხება „პირველი აღდგომით“ აღმდგართ, შემდეგნაირად უნდა გავიგოთ: ქრისტეში სულიერად აღმდგარნი და საღვთო მადლით განწმედილნი არ დაისჯებიან, არამედ ქრისტეს სასუფევლის ნეტარ ცხოვრებაში შევლენ.
ქილიაზმის თაობაზე მსჯელობა და პირად შეხედულებათა გამოთქმა დასაშვები იყო მხოლოდ მანამდე, სანამ არ გაისმა მსოფლიო ეკლესიის ხმა. მაგრამ მას შემდეგ, რაც II მსოფლიო კრებამ (381 წ.) დაგმო ერეტიკოს აპოლინარიუსის ყველა ცდომილება, უარყო მისი სწავლება ქრისტეს ათასწლეულზე და სარწმუნოების სიმბოლოში შეიტანა სიტყვები, რომ ქრისტეს „სუფევისა არა არს დასასრულ“ მართლმადიდებელი ქრისტიანისათვის ქილიაზმის მხარდაჭერა ყოვლად დაუშვებელია.
აღსასრული ამა სოფლისა (2 პეტ. 3)
ადამიანის დაცემით ყოველი ქმნილება უნებურად მოექცა ხრწნის მონობის ქვეშ და „თანა-კუნესის და თანა-ელმის მოაქამდე“ (რომ. 8,22). დადგება დრო, როცა მთელი ნივთიერი სამყარო და კაცთა მოდგმა განიწმიდება ადამიანთა ცოდვისაგან და განახლდება. ნივთიერი სამყაროს ეს განახლება უნდა მოხდეს ცეცხლით „უკანასკნელ დღეს“, როდესაც აღესრულება უკანასკნელი სამსჯავრო სოფელზე. წარღვნამდელი კაცობრიობა წყალში დაიხრჩო, „ხოლო აწ ცანი და ქუეყანა მითვე სიტყუითა დაუნჯებულ არიან, ცეცხლისა დამარხულნი დღედ საშჯელისა და წარწყმედისა უღმრთოთა კაცთაისა“ (2 პეტ. 3,7); „ხოლო მოიწიოს დღე იგი უფლისაი, ვითარცა მპარავი ღამისაჲ, რომელსა შინა ცანი მძაფრიად წარჴდენ და წესნი იგი დაიწუნენ და დაზულენ და ქუეყანაჲ და მას შინა საქმენი დაიწუნენ... და ახალთა ცათა და ახალსა ქუეყანასა მსგავსად აღთქუმისა მისისა მოველით, რომელსა შინა სიმართლე დამკვდრებულ არს“ (2 პეტ. 3,10,13).
დღევანდელი სამყარო რომ წარმავალია, ამას ჯერ კიდევ ფსალმუნთმგალობელი წინასწარმეტყველებდა: „დასაბამსა შენ, უფალო, ქუეყანა დააფუძნე, და ქმნულნი ხელთა შენთანი ცანი არიან. იგინი წარჴდებიან, ხოლო შენ ჰგიე. და ყოველნი ვითარცა სამოსელნი დაძუელდენ, და ვითარცა შესამოსელნი სცვალნე იგინი, და იცვალნენ“ (ფს. 101,26-27). უფალმა იესუ ქრისტემ კი ბრძანა: „ცანი და ქუეყანა წარჴდენ“ (მთ. 24,35).
სამყაროს აღსასრულში იგულისხმება არა მისი სრულად დანგრევა და განადგურება, არამედ მთლიანად შეცვლა და განახლება. V მსოფლიო კრებამ უარყო ორიგენისტების რიგი ცრუსწავლება და განსაკუთრებით კატეგორიულად დაგმო მათი შეხედულება, თითქოს ნივთიერი სამყარო კი არ გარდაიქმნება, არამედ მთლიანად განადგურდება.
რაც შეეხება უფლის მოსვლის ჟამს ამქვეყნად მცხოვრებ ადამიანებს, ისინი მოციქულის სიტყვებით, მკვდრეთით აღმდგარი მიცვალებულების მსგავსად მყისიერად გარდაიქმნებიან: „აჰა ესერა საიდუმლოსა გითხრობ თქუენ: ყოველთავე უკუე არა შევისუენოთ, ხოლო ყოველნივე განვახლდეთ მეყსა წინა წამსა თუალისასა უკანაჲსკნელითა მით საყჳრითა, რამეთუ საყჳრსა დაეცეს და მკუდარნი იგი აღდგენ უხრწნელნი და ჩუენ განვახლდეთ. რამეთუ ჯერ-არს ხრწნილისა ამის შემოსად უხრწნელებაჲ, და მოკუდავისა ამის შემოსად უკუდავებაჲ“ (I კორ. 15,51-53).
საყოველთაო სამსჯავრო (გამოცხ. 21 და 22)
სამომავლო საყოველთაო სამსჯავროს სინამდვილისა და უცილობლობის შესახებ მრავალი მოწმობა არსებობს (ინ. 5,22,27-29; მთ. 16,27; 7,21-23; 11,22,24; 12,35,41-42; 13,37-43; 19,28-31; 24,31; 25,31-46; საქმ. 17,31; იუდ. 14-15; 2 კორ.5,10; რომ. 2,5-7; 14,10; 1 კორ. 4,5; ეფ. 6,8; კოლ. 3,24-25; 2 თეს. 1,6-10; ტიმ. 4,1; გამოცხ. 20,11-15). ყველაზე სრული სახით იგი მაცხოვარმა წარმოგვიდგინა მათეს სახარებაში (თ.25,31-46): „რაჟამს მოვიღეს ძე კაცისაჲ დიდებითა თვისითა...“. აქედან შესაძლებელი ხდება სამსჯავროს დახასიათება; იგი იქნება:
ა. საყოველთაო და გავრცელდება ყველა ადამიანზე: ცოცხალსა თუ მკვდარზე, კეთილსა თუ ბოროტზე. და დაცემულ ანგელოზებზეც კი, როგორც ამას მიუთითებს საღვთო წერილი (2 პეტ. 2,4: იუდ. 1,6);
ბ. საზეიმო და ცხადი, რამეთუ მსაჯული მთელს სამყაროს თავისი სრული დიდებითა და ყველა წმიდა ანგელოზის თანხლებით მოევლინება;
გ. მკაცრი და საშინელი, მთელი საღვთო სამართლით აღსრულებული: ის დღე იქნება „რისხვისა და გამოჩინებისა და მართლმსაჯულობისა ღმრთისა“ (რომ. 2,5);
დ. უკანასკნელი და საბოლოო, თითოეული განსასჯელის სამარადისო ხვედრის განმსაზღვრელი. სამსჯავროს შედეგი იქნება მარადიული სასყიდლის მიგება: მართალნი ინეტარებენ, ხოლო დასჯილი ცოდვილნი დაიტანჯებიან.
საღვთო წერილი უნათლესი და მხიარული ხატოვნებით გადმოგვცემს მართალთა მარადიულ ცხოვრვბას საყოველთაო სამსჯავროს შემდგომ და მასთან ერთად დამაჯერებლად ლაპარაკობს ცოდვილთა უეჭველ, საუკუნო ტანჯვაზე. „წარვედით ჩემგან წყეულნო, - ეტყვის მათ მაცხოვარი სამსჯავროს დღეს, - ცეცხლსა მას საუკუნესა... და წარვიდეს ესენი სატანჯველსა საუკუნესა, ხოლო მართალნი ცხორებასა საუკუნესა“ (მთ. 25, 41-46). წმიდა წერილში ტანჯვის ეს მდგომარეობა ხატოვნად არის წარმოდგენილი, იგი უკავშირდება ტანჯვის ადგილს, რასაც ეწოდება „გეენა“. ცეცხლოვანი გეენის სიმბოლოა იერუსალიმის სამხრეთით მდებარე ენომის ველი. იქ ოდესღაც სიკვდილით სჯიდნენ და აგრეთვე ყოველგვარ სიბინძურეს ყრიდნენ, რის გამოც ჭირის ეპიდემიისგან თავდასაცავად მას მუდამ ცეცხლი ეკიდა. უფალი ბრძანებს:
„უკუეთუ დაგაბრკოლებდეს ხელი შენი, მოიკუეთე იგი: უმჯობეს არს შენდა უხელოჲსაჲ შესლვად ცხორებასა, ვიდრე ორთა ხელთა სხმასა და შესლვად გეჰენიასა, ცეცხლსა მას უშრეტსა“ (მრკ. 9,43-44; იხ. აგრეთვე 45-49). მაცხოვარი არაერთგზის იმეორებს, რომ გეენაში „იყოს ტირილი: და ღრჭენაჲ კბილთაჲ“ (მთ. 8,12) და სხვ). იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებაში ამ ადგილსა თუ მდგომარეობას ეწოდება ცეცხლოვანი ტბა (გამოცხ. 19,20). პავლე მოციქულთან ვკითხულობთ: „ცეცხლითა ალისაჲთა მიგებად შურის-გებისა, რომელთა-იგი არა იციან ღმერთი და რომელნი-იგი არა დაემორჩილებიან სახარებასა მას უფლისა ჩუენისა იესუ ქრისტესსა“ (2 თეს. 1,8). აშკარად სიმბოლურია სახეები: მატლი უკვდავი და ცეცხლი ჩაუქრობელი - ისინი ტანჯვის სიმძიმეს უსვამენ ხაზს. ღირსი იოანე დამასკელი შენიშნავს: „ცოდვილნი მიეცემიან საუკუნო ცეცხლს, არა ისეთ ნივთიერს, როგორიც ჩვენთან არის, არამედ ისეთს, რომელიც მხოლოდ ღმერთმა უწყის“5.
„ვიცი, - წერს წმ. იოანე ოქროპირი, - რომ მრავალნი ძრწიან მარტო გეენა
|
